نمونه گیری احتمالی

1- نمونه گيري تصادفي ساده :

اين نوع نمونه گيري منطقاً بنيادي ترين روش در نمونه گيري احتمالي است اما اين روش بندرت در عمل مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين نمونه گيري هر يك از اعضا شانس مساوي براي انتخاب شدن دارند .در اين روش افراد يا اشيا مورد نياز به صورت تصادفي از فهرست اعضاي جامعه كه به همين منظور تهيه وشماره گذاري شده اند انتخاب مي شوند.

اما يكي از مشكلات اين روش تهيه فهرست است .زيرا در بسياري از مواقع اين فهرست از قبل تهيه وتنظيم نشده است.

2- نمونه گيري تصادفي سيستماتيك ( منظم )

از اين روش هنگامي استفاده مي شود كه تمام اعضاي جامعه تعريف شده وقبلاً به صورت تصادفي فهرست بندي شده باشند .

در اين نوع نمونه گيري ابتدا بايد با تقسيم حجم نمونه بر تعداد جامعه نسبت نمونه گيري را بدست آوريم؛ پس از بدست آوردن نسبت نمونه گيري مي بايست اولين عضو نمونه را كه معمولاً بهتر است بين صورت ومخرج كسر باشد با استفاده از اعداد تصادفي انتخاب كنيم وسپس براي بدست آوردن نمونه گيري ، حاصله از نمونه را به آن بيفزاييم.در نمونه گيري منظم غالباً دو اصطلاح به كار مي رود.

1- فاصله نمونه گيري

2- نسبت نمونه گيري

  در عمل نمونه گيري منظم عيناً معادل نمونه گيري تصادفي ساده است .با اين تفاوت كه در اين روش انتخاب هر عضو مستقل از انتخاب ساير اعضاي جامعه نيست . در نمونه گيري منظم يك خطر وجود دارد و آن مسئله تناوب ودوره اي بودن است.

مثال : فرض كنيد مي خواهيم از يك جامعه 2000 نفري كه قبلاً فهرست بندي شده است .100 نفر دانش آموز را انتخاب كنيم .براي اين منظور ابتدا تعداد اعضاي جامعه را به تعداد اعضاي نمونه تقسيم مي كنيم .

سپس به صورت تصادفي شماره اي را كه مساوي يا كوچكتر از عدد به دست آمده ( 20 )   است انتخاب مي كنيم به عنوان مثال شمارة 8 به عنوان نقطة شروع انتخاب مي شود. سرانجام افرادي را كه شماره هاي آنها در فهرست جامعه 8 ، 28 ، 48 ، 68 ، ...... است انتخاب مي كنيم واين عمل را تا انتخاب 100 نفر ادامه مي دهيم .با اين حال بايد گفت نمونه گيري منظم آسان تر از نمونه گيري تصادفي است.

3- نمونه گيري طبقه اي :

وقتي كه برخي از متغير ها در تحقيق اثر گذاري خاصي داشته باشند ويا اينكه توجه به آن متغيرها براي تحقيق مهم باشد از اين روش استفاده مي شود. در اين نوع نمونه گيري ،جامعه به گروه هاي متجانس تقسيم مي شود واز هر گروه از افرادي كه داراي ويژگي هاي مشابه هستند ، نمونه اي انتخاب مي شود.

نمونه گيري طبقه اي درجه بالاتري از معرف بودن را به دست مي دهد . يعني احتمال خطاي نمونه گيري را به نسبت روش هاي قبلي كاهش مي دهد. كار كرد نهايي طبقه بندي عبارت است از سازماندهي جمعيت به زير مجموعه هاي همگون و انتخاب تعداد مناسب عنصر ها از هر زيرمجموعه .

به عنوان مثال ممكن است ، گروه (الف ) از زنان وگروه (ب ) از مردان تشكيل شده باشد  .براي اينكه نمونه رابر اساس جنس آزمودني ها انتخاب كنيم ودر عين حال نمونه نماينده واقعي جامعه مورد مطالعه باشد نمونه گيري بايد از دو گروه الف و ب انجام شود .ضمناً نسبت افراد درنمونه بايد برابر نسبت آنها در جامعه باشد .به عنوان مثال در صورتي كه در جامعه نسبت مردان ¼ و نسبت زنان  ¾  باشد نسبت مردان وزنان در نمونه نيز بايد به ترتيب  ¼  و ¾    باشد.

نمونه گيري خوشه اي

  وقتي كه گرد آوري فهرست كاملي از عنصرهايي كه جمعيت را تشكيل مي دهند نا ممكن يا غير عملي باشد از اين روش استفاده مي شود ودر اين روش ابتدا نمونه اي از گروه هاي اعضا( خوشه ها ) انتخاب مي شوند .سپس همه اعضاي خوشه فهرست مي شوند ؛ غالباً اين فهرست از طريق مشاهدة مستقيم در ميدان تهيه ميشود.وسرانجام از اعضاي هر خوشة انتخاب شده نمونه گيري مي شود ونمونة نهايي از اعضا به دست مي آيد.

همچنين نمونه گيري خوشه اي به يك يا چند مرحله اي تقسيم مي شود.

 در نمونه گيري خوشه اي واحد اندازه گيري فرد يا يك عضو نيست بلكه گروهي از افراد است كه به صورت طبيعي شكل گرفته وگروه را تشكيل داده اند.

مثال : چنانچه بخواهيم از كليه دانشجويان دانشگاه هاي شهر تهران نمونه اي انتخاب كنيم استفاده از روش هاي قبلي مستلزم هزينه ، وقت ونيروي انساني زياد است ؛ پس بهتر است از روش خوشه اي استفاده كنيم .مثلاً دانشگاه هاي شهر تهران را به دانشگاه تهران ، دانشگاه علامه دانشگاه بهشتي ، دانشگاه علم وصنعت  و... تقسيم مي كنيم وآنها واحد نمونه گيري ها را تشكيل مي دهند. وسپس هر كدام را به زير شاخه هاي كوچكتر تقسيم مي كنيم .

ب ) نمونه گيري غير احتمالي :

1) نمونه گيري سهميه اي

2) نمونه گيري تعمدي قضاوتي (هدفدار )

3) نمونه گيري اتفاقي

4) نمونه گيري گلوله برفي

1) نمونه گيري سهميه اي :

نمونه گيري است كه در آن سهميه اي به پژوهشگر داده مي شود وبه پژوهشگر اختيار عمل داده مي شود تا پاسخگويان را در اين سهميه انتخاب كند.مثال : به محقق گفته مي شود ازبين دانشجويان دانشكده علوم اجتماعي 30 نفر ليسانس ، 20 نفر فوق ليسانس و 10 نفر دكترا را انتخاب و با نسبت جنسيتي از آنها نظر سنجي شود.

2) نمونه گيري تعمدي ( هدفدار ):

گاهي لازم است نمونه رابراساس آگاهي خود ازجمعيت ، ماهيت تحقيق وبه طور خلاصه بر اساس قضاوت شخصي و هدف هاي مطالعه انتخاب كنيم . از اين روش زماني استفاده مي شود كه شخصاً به سراغ تعدادي مي رويم تا از آنها راجع به مسئله تحقيق پرسشي به عمل آوريم . به عنوان مثال : به سراغ سران جنبش كارگري يا دانشجويي مي رويم و از آنها پرسش به عمل مي آوريم .

3) نمونه گيري اتفاقي :

اين نمونه معمولاً بر اساس اتفاق صورت مي پذيرد .كاري كه بيشتر خبرنگاران انجام مي دهند يعني نمونه هاي خود را از كوي وبرزن به صورت اتفاقي انتخاب می کنند.

4) نمونه گيري گلوله برفي :

در اين نوع نمونه گيري پاسخگويان بعدي از طريق پاسخگويان قبلي مشخص مي شوند. اين روش معمولاً وقتي مطلوب است كه يافتن محل اعضا يك جمعيت ويژه دشوار باشد .مثلاً يافتن نمونه اي از افرادبي خانمان ، مهاجران غير قانوني و....